Licznik tyka, do matury coraz bliżej. Zamiast panikować lepiej poćwiczyć określone typy zadań maturalnych. Z moich obserwacji wynika, że niekoniecznie pałacie miłością do projektowania doświadczeń, wymyślania hipotez. To może małe podsumowanie tego, co wiedzieć należy?
Co musicie umieć:
- zaprojektować doświadczenie
- rozróżnić próbę kontrolną i badawczą oraz wnioski i obserwacje
- formułować problem badawczy
- postawić hipotezę badawczą
- zweryfikować hipotezę na podstawie uzyskanych wyników
- formułować wnioski na podstawie uzyskanych wyników
No dobrze, to teraz powtórzmy najważniejsze kwestie:
problem badawczy – to problem (zagadnienie), który ma zostać rozwiązany przez nasz eksperyment. Może być formułowany jako pytanie lub w formie równoważnika zdania. Pamiętajcie: problem badawczy stawiamy PRZED rozpoczęciem doświadczenia, na etapie jego projektowania, więc nie uwzględniamy w nim wiedzy jaką dają uzyskane wyniki!
Eksperyment dotyczy kiełkowania nasion, jeden zestaw ma dostęp do światła, drugi nie. Jaki jest problem badawczy tego doświadczenia? Oczywiście: czy dostępność światła ma wpływ na kiełkowanie nasion?
próba badawcza – to nasz królik doświadczalny, czyli próba, w której zmieniamy jakiś czynnik, którego wpływ badamy (może to być np brak światła). Pamiętajcie, że prób badawczych może być kilka, np. w przypadku kilku różnych stężeń danej substancji.
próba kontrolna – nie ma wyniku bez kontroli. No bo skąd wiemy, czy zmieni się szybkość kiełkowania nasion bez dostępu do światła, jeśli nie wiemy, w jakim tempie kiełkują nasiona na świetle? W próbie kontrolnej tworzymy parametry najbliższe rzeczywistym, bo to do wyniku z kontroli będziemy porównywać wynik otrzymany w próbie badawczej.
Hipoteza – wstępne założenie, które wyraża nasze przypuszczenie co do wyniku eksperymentu, stawiane przed jego przeprowadzeniem. Uzyskane wyniki mogą potwierdzić lub obalić hipotezę, więc w przypadku naszego zadania hipotezy mogą być różne:
- Dostępność światła ma wpływ na kiełkowanie nasion
- Dostępność światła nie ma wpływu na kiełkowanie nasion.
Obserwacje – to TYLKO to, co możemy zobaczyć/ zmierzyć i porównać z próbą kontrolną. Do obserwacji zalicza się np. zmianę zabarwienia, ilość pęcherzyków gazu, zmianę kształtu komórek itp. W naszym zadaniu obserwujemy ilość wykiełkowanych nasion w kolejnych dniach w obu grupach badawczych.
Wnioski – wyciągamy na podstawie obserwacji (porównania próby badanej do kontroli) i odnosimy do stawianej na początku hipotezy (wniosek główny). Na podstawie uzyskanych wyników możemy oczywiście sformułować kilka wniosków. Jeśli nasze nasiona w grupie badanej i kontrolnej wykiełkowały w podobnej ilości, to wniosek będzie brzmiał: Dostęp światła nie wpływa na szybkość kiełkowania nasion. Pamiętajcie, że wnioski muszą wynikać z otrzymanych wyników (nawet, jeśli kusi, żeby błysnąć wiedzą i dorzucić coś od siebie).
Z jakimi zagadnieniami najczęściej łączone są zadania doświadczalne na maturze?
Jeśli wiecie, czego się spodziewać, możecie się do tego lepiej przygotować. Więc pod kątem projektowania doświadczeń warto powtórzyć:
- enzymy i ich właściwości (wpływ temperatury, pH na działanie enzymów, wyznaczanie optymalnych warunków do pracy enzymów itp)
- wykrywanie substancji organicznych
- mechanizm dyfuzji prostej i osmozy (zjawisko plazmolizy, środowisko hiper-, izo- i hipotoniczne,
- wpływ fitohormonów na wzrost i rozwój roślin
- wpływ czynników zewnętrznych na fotosyntezę, kiełkowanie i transpirację
To oczywiście tylko najczęściej powtarzające się zagadnienia.
A jeśli potrzebujecie więcej zadań, możecie zaopatrzyć się w książkę, np taką.
Dajcie znać jak przygotowania, no i jak Wam idzie z projektowaniem eksperymentów!
5 komentarzy
Marta
Twój blog to świetna powtórka do matury! Dopiero wczoraj tu trafiłam i jestem podekscytowana
Pozdrawiam
Olga
Lepiej późno niż później 😉 Będę wdzięczna za polecenie znajomym 😉
Khat
Bardzo dobrze wytłumaczone. To nie jest tylko powtórka do matury, ale świetny trening dla każdego, kto swoją przyszłość wiąże z działalnością naukową. Praca w nauce to nieustanne rozwiązywanie problemów badawczych, stawianie hipotez ich weryfikacja, otrzymywanie wyników i noce spędzone na zastanawianiu się, jak te wyniki zinterpretować 😉
Olga
Dzięki za miłe słowa 😉 Co do nocy spędzonych na zastanawianiu się, to dokładnie wiem o czym mówisz! 😀
Weronika
Świetnie tłumczysz, i fajnie, że tworzysz takie powtórki 🙂 Fajnie zrobione materiały dodtkowe 😀