cykle rozwojowe na maturze
jak się uczyć,  narzędzia,  powtórka

Cykle rozwojowe na maturze – jak się tego uczyć, żeby ogarnąć?

 

Okazuje się, że cykle rozwojowe są dla niektórych tematem trudnym i bolesnym. Teoretycznie wszystkie są do siebie podobne, w podstawie programowej jest ich sporo, do tego stres podczas sprawdzianu czy egzaminu.. No dobrze, to jak się ich uczyć, żeby nie wyłożyć się na cyklach na maturze?

 

Nie uczcie się na pamięć

 

Umówmy się, na maturze bywają trudne zadania, ale nikt nigdy nie oczekiwał, że będziecie ryzować cykle rozwojowe z głowy, od podstaw. Co oznacza, że nie musicie umieć ich recytować w każdą stronę. Musicie je za to ROZUMIEĆ. Na tyle, żeby mając zarys cyklu, umieć rozwiązać zadanie.

 

Przyjrzyjcie się temu, czego wymagają w zadaniach.

Wiemy już, że nikt nie będzie od Was wymagał rozrysowania wszystkiego z pamięci. Co to znaczy rozumieć cykle rozwojowe? Jakie wiadomości są od Was wymagane?

  • nazwanie pokoleń: u mchów dominuje gametofit nad sporofitem, u paprotników dominuje sporofit, a u roślin wyższych dominacja sporofitu jest bardzo wyraźna (gametofit zostaje mocno zredukowany). Musicie umieć wskazać, co jest czym, tak u mchów jak i u np sosny.
  • określenie ploidalności pokoleń/ organizmu w danym etapie – czy jest haploidalny (1n) czy diploidalny (2n)? Tak między nami, gametofit 1n, sporofit 2n. Przypomnijcie sobie, jak jest z bielmem pierwotnym?
  • wskazanie mitozy i mejozy na schemacie. Rzecz jest naprawdę prosta, trzeba tylko zapamiętać kilka rzeczy: u organizmów diploidalnych (2n) mejoza prowadzi do wytworzenia zarodników lub gamet (1n). Także w momencie, gdy z 1 komórki nagle robią się 4 – mówimy o mejozie. Podział komórek (gdy z 1 powstają 2 potomne), i ogólny wzrost organizmu – tu mamy do czynienia z mitozą.
  • wskazanie procesów takich jak:
    • plazmogamia – zlanie komórek bez połączenia się jąder (powstałe komórki oznaczane jako n+n)
    • kariogamia – gdy następuje zlanie się jąder dwu- lub kilkujądrzastej komórki (gdy z n+n powstaje komórka 2n)
    • gametangiogamia – następuje zlanie ze sobą całych gametangiów (czyli lęgni/ plemni)
    • gamia – czyli zapłodnienie. Wiecie, to ten moment, kiedy plemnik spotyka komórkę jajową..czyli z dwóch komórek 1n powstaje diploidalna (2n) zygota.
  • dodatkowo musicie ogarniać pojęcia charakterystyczne dla danej grupy organizmów: u mchów jest splątek, u roślin wyższych mamy bielmo i łagiewkę pyłkową, w rozwoju złożonym zwierząt występuje larwa, u grzybów mamy dikariofazę (n+n) itp, itd.

 

Nie bójcie się.

Nie ma sensu bać się cykli, trzeba je po prostu przećwiczyć. No ok, weźmy dla przykładu pierwszy z brzegu schemat, cykl rozwojowy mchu płonnika.

Pierwsza rzecz: znajdujecie gamety i zapłodnienie. Wiemy, że gamety zawsze są 1n, więc po zapłodnieniu powstanie zygota 2n. Mamy więc granicę między pokoleniem 1n a 2n. Pokolenie diploidalne to sporofit, więc podpisujemy. Zarodnia wytwarzająca zarodniki – MEJOZA! Zapamiętać. Po mejozie (podziale redukcyjnym) otrzymamy już zarodniki haploidalne (1n), więc znaleźliśmy drugą granicę między pokoleniami. W tym przypadku wytworzeniu gamet nie towarzyszy mejoza, ponieważ powstają one z komórki haploidalnej ( a nie, jak np u ludzi, 2n). Wyraźnie widać już, gdzie jest sporofit a gdzie gametofit. Wszystkim etapom w cyklu, gdzie obserwujemy wzrost organizmu i przybywanie nowych komórek o tej samej liczbie chromosomów, możemy przypisać podziały mitotyczne.

Uff.. po wypisaniu tego wszystkiego, może to wyglądać skomplikowanie, ale jeśli na spokojnie wszystko przeanalizujecie, na pewno nie będzie tak źle 🙂 Mam nadzieję, że to krótkie podsumowanie w jakiś sposób pomoże. Jeśli macie jeszcze jakieś pytania, dajcie znać w komentarzach, chętnie na nie odpowiem.

2 komentarze

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *